Sürekli Mesleki Gelişim

Nikotinik Reseptörler Ligant Kapılı İyon Kanallarıdır.

Prof. Dr. Kemal BUHARALIOĞLU, bu derste nikotinik reseptör alt tiplerinin organlardaki dağılımını, muskarinik reseptörlerden farklarını ve çalışma ilkelerini açıklıyor.

1. Önemli ilaç hedefleri olan iyon kanalları ligant ve voltaj kapılı olmak üzere ikiye ayrılır.

2. Ligant kapılı iyon kanallarının kontrolünü (açılıp kapanmasını) ligant bağlanması sağlar. Nikotinik reseptörler ligant kapılı iyon kanalıdır. Barbitüratlar ve benzodiazepinler tarafından etkilenen GABAA reseptörü ve antiemetik ilaçlar tarafından bloke edilen 5-HT3 reseptörleri de ligant kapılı iyon kanallarıdır.

3. Hücre membranında voltaj değişiklikleri ile kontrol edilen L-tipi kalsiyum kanalları verapamil gibi kalsiyum kanal blokörleri ile bloke edilir.

4. Nikotinik reseptörler nöronal tip (NN: gangliyonlar ve santral sinir sistemi) ve kas tipi (NM: nöromüsküler kavşak) olmak üzere iki reseptör alt tipine ayrılır.

5. Nikotinik reseptörler merkezi bir boşluk (por) etrafında α (alfa), β (beta), γ (gama), δ (delta) ve ε (epsilon) olmak üzere beş adet alt birimlerden (pentamerik) oluşurlar. Bu alt birimler farklı kompozisyonlarda bir araya gelerek farklı farmakolojik özellikleri olan nikotinik reseptör alt tiplerini oluştururlar.

6. Asetilkolin nikotinik reseptörlere bağlandığında nikotinik reseptörün içindeki iyon kanalı hemen açılır. Başta sodyum olmak üzere katyonlar hücre içine girerek depolarizasyona neden olur. Bu depolarizasyon yeteri kadar güçlü ise otonomik gangliyon veya santral sinir sistemi nöronunda aksiyon potansiyeline, iskelet kasında ise kasılmaya neden olur.

7. Asetilkoline ait muskarinik ve nikotinik reseptörler farklı sinyal ileti mekanizmalarına sahiptir.

8. Nikotinik reseptörler (iyonotropik) ile muskarinik reseptörler (G proteini kenetli, metabotropik) karşılaştırıldıklarında, muskarinik reseptörler ile sinyal iletimi çok daha yavaş, çok daha karmaşık ve ortaya çıkan etkiler daha uzun sürelidir. Nöromüsküler kavşakta istemli iskelet kası hareketlerinden sorumlu reseptörlerin hızlı sinyal iletiye sahip nikotinik reseptörler olması evrimsel biyoloji açısından oldukça anlamlıdır. Çünkü bu şekilde organizma tehlike anında ortamdan hemen uzaklaşabilir.

9.  Nikotinik reseptörler depolarizasyon ile sürekli uyarılamaz. Kısa sürelerle tekrarlanan sürekli depolarizasyon nöronal blokaja yol açar.  Bu duruma depolarizasyon ile blok denir ve hedef organ üzerinde oluşan nikotinik reseptör aracılıklı cevabı ortadan kaldırır. Cerrahi girişim sırasında süksinilkolin ile kas felci oluşturulması bu duruma bir örnektir.

10. Özetle, nikotinik reseptörler düşük doz agonist ile uyarıldıklarında depolarizasyona aracılık ederken doz arttığında veya uyarılma daha uzun sürdüğünde depolarizasyon ile blok gerçekleşir. 

 

İlgili Videolar