Bu videoda Prof. Dr. Kemal BUHARALIOĞLU otonom sinir sisteminin parasempatik bölümünü açıklıyor. Mağara Adamı Alegorisi ile “dinlen ve sindir” koşullarında aktive olan parasempatik sinir sisteminin organlar üzerine etkisinden kısaca bahsettikten sonra parasempatomimetik ilaçların (ör. glokom, ileus veya Sjögren sendromu) veya parasempatolitik ilaçların (ör. astım, aşırı aktif mesane) hangi klinik durumlarda faydalı olabileceğine dair bir giriş yapıyor. Bu videoda Prof Dr Kemal BUHARALIOĞLU’nun değindiği noktalar ve genel ilkeler şunlardır:
1. Dual inervasyon bulunan organlardaki otonomik tonus bu organa gelen sempatik ve parasempatik girdiler (inervasyon) arasındaki dengedir. Bu denge, temelde vücudun değişen ihtiyaçlarına yanıt olarak sempatik (dövüş veya kaç) veya parasempatik sistem (dinlen ve sindir) yönüne kayar.
2. Homo sapiens’in dinlen ve sindir işlevleri stresten uzak, sakin koşullarda daha baskındır. Bu şekilde, organizma enerjiyi korumaya yönelik çalışır; vücut işlevlerini daha düşük seviyede sürdürür. Bu etkiler parasempatik sinir sistemi nörotransmiteri asetilkolin ile ortaya çıkar.
3. Asetilkolinin iki tip reseptörü vardır: muskarinik ve nikotinik. Dinlen ve sindir tepkileri asetilkolinin nikotinik değil muskarinik reseptörleri aracılığıyla ortaya çıkar. Bu nedenle, dinlen ve sindir tepkileri reseptör üzerine doğrudan etkili muskarinik agonistlerle (ör., betanekol, metakolin, karbakol, sevimelin ve pilokarpin) veya asetilkolinin parçalanmasını önleyen dolaylı etkili parasempatomimetiklerle (ör., edrofonyum veya organofosfatlı bileşikler) taklit edilebilir. Atropin ve benzeri antimuskariniklerle de engellenebilir.
4. GÜLSED akronimi parasempatik sinir sisteminin “sindir” işlevlerini özetler ve bu etkilerinin kolay hatırlanabilmesini sağlar. GÜLSED akronimi Gastrointestinal hipermotilite, Ürinasyon, Lakrimasyon, Salivasyon, Emezis ve Defekasyon sözcüklerinin baş harflerinden oluşur.
5. Parasempatik sistem tarafından kontrol edilen işlevler oldukça spesifiktir; bütünleşik değil ayrık yapıdadır. Örneğin, parasempatik kardiyovasküler refleksler genellikle kalp atım hızını azaltmak için sadece kalbe etki eder veya rektal boşalma refleksi bağırsağın diğer kısımlarını büyük ölçüde etkilemez. Bu nedenle, parasempatik tepkiler doğası gereği hızlı ve refleks şeklinde ortaya çıkar.
6. Parasempatik aktivasyon sempatik sinir sisteminden farklı olarak yaygın, tüm vücudu kapsayan tepkilere yol açmaz. Burada yapı işlevi belirler ilkesi geçerlidir. Yani, parasempatik pregangliyonik nöronların dağılımlarının son derece sınırlı ve parasempatik gangliyonların inerve ettikleri (donattıkları) organlara oldukça yakın olması bu durumu açıklar. Diğer bir ifade ile, parasempatik sistemin anatomisi esas olarak ayrık ve lokalize deşarja izin verecek şekilde düzenlenmiştir.
